مدير کل کنترل برنامه سازمان فناوري اطلاعات گفت: مرکز آمار در سال 88 ضريب نفوذ اينترنت کشور را 11 درصد و امسال وزارت ارتباطات 42 درصد اعلام کرده که اتحاديه بين‌المللي مخابرات ITU براي پذيرش اين افزايش سند مي‌خواهد.
به گزارش خبرنگار فناوري اطلاعات خبرگزاري فارس، بحث مغايرت آمار ضريب نفوذ اينترنت، چالشي است که طي چند دوره اعلام آمار تعداد کاربران اينترنت ايران خودنمايي مي‌کند.
اين مغايرت ريشه در تفاوت آمارهاي ارائه شده از سوي مرکز آمار ايران و وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات دارد که همواره ضريب نفوذ اعلام شده توسط وزارت ارتباطات حدوداً 3 برابر عدد اعلام شده از سوي مرکز آمار بوده است.
در رابطه با اين موضوع گفت‌وگويي با امير حسين محبعلى مدير کل برنامه‌ريزي و کنترل برنامه‌هاي سازمان فناوري اطلاعات ايران که در اين زمينه پروژه "نظام پايش شاخص‌هاي فاوا" را با همکاري مرکز آمار در دست اجرا دارد، انجام داده‌ايم.
فارس: راه‌اندازي نظام پايش شاخص‌هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات به چه منظور است؟
محبعلى: براساس تبصره سوم ماده 46 قانون برنامه پنجم، تدوين نظام پايش شاخص‌هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات برعهده وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات گذاشته شده است.
بنابراين وزارت ارتباطات براساس تکليف قانوني خود مکلف است نظام پايش شاخص‌هاي فناوري اطلاعات را تا پايان سال دوم برنامه پنجم تدوين و از سال سوم برنامه به صورت ساليانه و دوره‌اي شاخص‌هاي فناوري اطلاعات را ارزيابي و منتشر کند که خروجي اين ارزيابي بايد به مجلس و دولت ارائه شود.
در اين راستا نخستين اقدام مشخص کردن موارد شمول اين شاخص‌ها است.
فارس: قانون برنامه پنجم در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات شامل چه شاخص‌هايي مي‌شود؟
محبعلي: به طور خاص، هيئت دولت 14 شاخص تخصصي حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات را مصوب کرده است که ورودي کار قلمداد مي‌شوند.
در پروژه نظام پايش که با کمک دانشگاه‌ها در حال انجام است، قرار است در گام نخست شاخص‌هاي کلان برنامه پنجم به زيرشاخص‌ها شکسته و شفاف شوند.
در گام دوم قرار است متولي کار در کشور مشخص شود و در گام سوم نيز وضعيت موجود شاخص در سال اول برنامه احصاء شود.
در آخر و در گام چهارم نيز نقشه راه و برنامه‌ريزي تدوين خواهد شد.
براي مثال يکي از شاخص‌هاي 14 گانه، رسيدن به 30 درصد آموزش الکترونيکي در پايان برنامه پنج‌ساله پنجم است؛ اما اين رقم ابهاماتي دارد.
اولاً بايد مشخص شود، شاخص الکترونيکي يعني چه؟
دوم، در حوزه آموزش، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و تحقيقات، سازمان فني و حرفه‌اي، وزارت بهداشت و حوزه‌هاي علوم ديني، ايفاي نقش مي‌کنند که در اين شاخص دقيقاً مشخص نشده که آيا منظور از 30 درصد، الکترونيکي شدن فعاليت تمام حوزه‌هاي آموزشي بوده يا منظور مجموع فعاليت‌هاي حوزه‌ها بوده است؟
سوم، در وضع موجود چند درصد آموزش، الکترونيکي است که قرار است به 30 درصد برسيم؟
بنابراين وظايف ما در تدوين نظام پايش شاخص‌هاي فناوري اطلاعات، شفاف‌سازي شاخص‌ها، تهيه ماتريس مسئوليت، وضع موجود شاخص‌ها و هدفگذاري است.
براي انجام اين کار، ابزار قدرت که همان اسناد بالادستي هستند را نيز در اختيار داريم که براساس آن به تمامي دستگاه‌هاي دولتي تکليف شده که در مقاطع سه‌گانه به وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، گزارش عملکرد شاخص‌هاي فاوا ارائه دهند.
با ابلاغ اين دستور به تمام دستگاه‌ها، از سال آينده عمليات پايش و ارزيابي انجام خواهد شد.
فارس: همکاري و هم‌سويي سازمان فناوري اطلاعات ايران و مرکز آمار در تهيه آمار چگونه است؟
محبعلي: نحوه محاسبه 2 شاخص بين‌المللي IDI از طريق آمارگيري است؛ يعني اتحاديه جهاني مخابرات در خصوص ضريب نفوذ اينترنت، تعداد خانوارهاي متصل به اينترنت، تعداد کامپيوترهاي موجود در هر خانوار، معتقد به احصاء آمار از طريق آمارگيري است.
در مواردي که مرجع بين‌المللي، بر روش آمارگيري تأييد کرده، به سراغ مرکز آمار ايران رفته‌ايم و بر اين اساس، براي تدوين نظام پايش، تفاهم‌نامه‌اي با مرکز آمار امضا کرده‌ايم.
موضوعات توافق در خصوص مشارکت براي تدوين شاخص‌ها و آمارهاي بين‌المللي، اجرا و نظارت در زمينه تهيه شاخص‌هاي ملي، همکاري در ايجاد شبکه ملي آمار و شيوه آمارگيري است.
فارس: نقد شما به آمارهاي مرکز آمار در خصوص ضريب نفوذ اينترنت چيست؟
محبعلي: پيش از اين تفاهم، مرکز آمار در نتيجه احساس مسئوليتي که در زمينه آمارگيري در کشور داشت، در حوزه فاوا نيز ورود کرد؛ اما نداشتن پيش زمينه لازم، منجر به استخراج اعداد نادرستي شد.
نقد ما به مرکز آمار اين است که در سرشماري نفوس و مسکن سال 90، از بين 60 سوال، تنها 2 سوال را به فاوا اختصاص داده بود؛ اينکه "آيا کامپيوتر دارند" و "آيا به اينترنت وصل مي‌شوند".
اما 2 سوال از بين 58 سوال متفرقه نمي‌تواند ملاک خوبي براي ارزيابي وضعيت فاوا کشور باشد؛ ضمن اينکه در آمارگيري حتي چينش سوالات نيز در حوصله سوال شونده و پرسشگر و ميزان دقت در جواب‌گويي، نقش دارد.
نقد ديگر ما به اين روش تهيه آمار، عدم دانش تخصصي آمارگيري حوزه فاوا بوده است.
در آن سرشماري، در صورتي که پرسش شونده به سوال " آيا کامپيوتر داريد" پاسخ منفي داده باشد، به صورت اتوماتيک سوال " آيا به اينترنت وصل مي‌شويد" حذف شده است.
اين در حالي است که طبق تعريف ITU اگر کسي حتي با گوشي تلفن همراه نيز به اينترنت متصل شود، يک کاربر اينترنت است.
علاوه بر اين، طبق تعريف ITU حتي اگر کسي يک لحظه کنسول بازي XBOX خود را با اينترنت آپ تو ديت کند، يک کاربر اينترنت محسوب مي‌شود.
با توجه به اين موارد، معتقديم پرسشگر نيز بايد توجيه باشد.
نقد صريح‌تر و جدي‌تر ما به مرکز آمار اين است که اين مرکز براي بدست آوردن ضريب نفود اينترنت، تعداد کاربران را بر کل جمعيت کشور تقسيم کرده است.
اين در حالي است که بيش از 40 کشور عضو ITU بازه کسر را کاربران بين 19 تا 71 سال در نظر گرفته‌اند؛ زيرا يک نوزاد قدرت استفاده از اينترنت را ندارد.
حتي برخي کشورها براي بهبود رتبه خود در ITU تقلب مي‌کنند، براي مثال قزاقستان طي دو سال گذشته 40 پله صعود کرده؛ زيرا در توسعه موبايل نسل 3 تعداد آنتن‌ها را به عنوان عملکرد ارائه کرده است.
بنا بر اين طبيعي است که آمارگيري سال 90، ملاک خوبي براي ارزيابي وضعيت شاخص‌هاي فاوا کشور نيست و در حالي که تمام کشورها از تمام توان خود براي ارائه وضعيت بهتري از شاخص‌هاي خود، استفاده مي‌کنند، ما کمتر از آمار واقعي منتشر کرده‌ايم.
اين ضعف‌هاي مشترک طي 7 جلسه با مرکز آمار ايران احصاء شده است.
فارس: راهي براي اصلاح اين موارد وجود دارد؟
محبعلي: اين کار دو راه حل داشت؛ نخست اينکه در کوتاه مدت داده‌هاي مرکز آمار را ترميم کنيم؛ به اين معني که داده‌هاي خام و گمشده را بر اساس متدولوژي‌هاي علمي تقريب بزنيم.
براي مثال مي‌دانيم حدود 20 ميليون خانوار در کشور وجود دارد، با در نظر گرفتن اين موضوع که امروز دانشجويي نيست که از اينترنت استفاده نکند؛ بنابر اين براي تعيين رقم خانوارهاي متصل به اينترنت، اگر در خانواده‌اي دانشجو وجود داشت، با استنتاج منطقي نتيجه مي‌شود آن خانواده داراي اينترنت است.
به عنوان راه‌حل بلند مدت نيز، تيم مشترکي از سازمان فناوري ايران و مرکز آمار ايران، عازم ITU در ژنو خواهند شد تا از عملکرد فاواي ايران در ITU دفاع کنند که تا آن زمان قطعا عدد مشترک مان را رسماً اعلام خواهيم کرد.
فارس: در حالي که بر اساس برنامه پنج ساله پنجم، وزارت ارتباطات مسئول تدوين و اعلام آمارهاي فاوا است، بعد از تصويب اين برنامه، چرا باز هم مرکز آمار در اين زمينه آمارگيري کرده و آمارهايش را نيز به مراجع بين‌المللي اعلام داشته است؟
محبعلي: وزارت ارتباطات مسوليت تدوين و انتشار کل شاخص‌هاي فاوا را بر عهده دارد و يکي از روش‌هاي احصاء آمار نيز، آمارگيري است؛ بنابراين، ما هم آمارگيري را قبول داريم اما به روش صحيح و مطابق مرجع بين‌المللي.
اما ITU در بحث ضريب نفوذ اينترنت، مراکز آمار کشورها را مي‌شناسد و از آنها استعلام مي‌گيرد؛ طي دو سال گذشته با ترجمه قانون اخير، طي مکاتباتي به ITU اعلام کرده‌ايم که در جمهوري اسلامي ايران نقطه تماس با ITU براي ارائه آمار فاوا، وزارت تخصصي ارتباطات و فناوري اطلاعات است.
در آن زمان ابزار قانوني براي اينکه دستگاه‌ها به ITU آمار ندهند، وجود نداشت؛ اما هم‌اکنون دستگاه‌ها مکلف به ارائه گزارش به وزارت ارتباطات هستند تا آمار از طريق اين وزارت اعلام شود.
آمار ارائه شده از سوي مرکز آمار نيز مربوط به سال 88 و 89 پيش از قانون برنامه پنجم بوده است.
فارس: آخرين آماري که ITU در خصوص ضريب نفوذ اينترنت ايران از مرکز آمار دريافت کرده، چه عددي بوده و آيا اختلاف آماري بين وزارت ارتباطات و مرکز آمار براي ITU پذيرفتني است؟
محبعلي: مرکز آمار در سال 88 ضريب نفوذ اينترنت را در کشور 11 درصد اعلام کرد که همان موقع نيز ما به اين عدد نقد داشتيم، امسال وزارت ارتباطات ضريب نفوذ اينترنت را 42 درصد اعلام کرده است.
ITU مي‌پرسد که چه طور ضريب نفوذ کشوري طي دو سال اين قدر افزايش يافته است؟
در پاسخ به اين ابهام براي ITU دليل و سند آورديم که در سال 88 نيز ضريب نفوذ اينترنت در ايران 11 درصد نبوده و در سفر آينده به ژنو نيز اسناد را ارائه خواهيم کرد.
ايران کشوري است که براي واريز يارانه 45 هزار توماني تمام خانوارهاي کشور در مدت 3 ماه مجبور به ثبت‌نام در سامانه هدفمندي يارانه‌ها شدند؛ اگر اين کار براي مردم سخت بود، براي فناوري اطلاعات فرصت و ابزار خوبي شد که تمامي اين موارد سند براي اثبات گفته ما در ITU است.
بنابراين با احتساب اينکه حداقل 50 درصد خانوارها خودشان اطلاعات سايت رفاهي را پر کرده‌اند، دليل خوبي براي ضريب نفوذ بالاي 50 درصد اينترنت در ايران است.
يکي ديگر از اسناد ما کارت هوشمند سوخت است؛ 16 ميليون کارت هوشمند سوخت از طريق شبکه ملي اطلاعات تبادل داده مي‌کنند.
بنابراين در سفر به ژنو علاوه بر اينکه اعلام مي‌کنيم آمار سال 88 را قبول نداريم، اسناد مثبت پيشرفت در اين دو سال اخير را نيز ارائه خواهيم کرد.
فارس: پيش‌بيني مي‌کنيد در صورت پذيرش اين ادله در ITU رتبه ايران در شاخص‌هاي فاوا چگونه شود؟
محبعلي: پيش‌بيني ما اين است که در صورت دفاع درست، حداقل در رتبه‌بندي سال 2013 که آمار تا پايان ژانويه 2012 است، جايگاه ايران در مجموع شاخص‌هاي فاوا 10 تا 15 پله بهبود يابد، در تعداد کاربران اينترنت نيز پيش‌بيني ما اين است که ضريب نفوذ بالاي 35 درصد اعلام شود.
بنابراين فاز نخست پروژه پايش، توسعه تعاملات بين‌المللي براي ارتقاء جايگاه کشور و انعکاس کارهايي است که در کشور انجام شده و خوب منعکس نشده است.